HET EINDE VAN DE HEL?
Is er een eeuwig oordeel dat er ook toe leidt dat we voor altijd op een bepaalde plaats leven? Is er een eeuwig leven en een eeuwige dood? Is er een voor altijd leven met God op de nieuwe hemel en aarde en een voor altijd leven op de plaats waar je het zonder Gods liefde moet doen? Dat laatste noemen we de hel.
Dat zijn belangrijke vragen. Het is opvallend dat de laatste tijd weer over de hel geschreven wordt. Een hele tijd werd er in de theologie in ons land vooral over gezwegen. In veel kerken kwam in de prediking de hel bijna of niet meer ter sprake. Terwijl niemand in de Bijbel meer over de hel, over het eeuwige oordeel, spreekt dan de Here Jezus zelf.
Spreken over een eeuwig oordeel door de HEERE gaat tegen het levensgevoel van onze tijd in. God kan niet iemand zijn die mensen voor eeuwig veroordeelt, is de gedachte. Het beeld van God is zo veranderd dat er bij velen geen plaats meer is voor oordeel en straf door de HEERE.
Soms komt het toch tot een openlijk discussie. In Amerika gebeurde dit in 2011. Toen verscheen er een boek van Rob Bell dat ook in Nederlands is vertaald in 2012. De Nederlandse titel is ‘En de meeste van deze is … Liefde’.[1] Daarop kwam als antwoord o.a. het boek ‘God overwint’ van Mark Galli.[2]
Het boek van Bell zorgde in 2011 voor grote opschudding in christelijke kring in Amerika. Je kunt de inhoud van het boek van Bell in een paar zinnen zo samenvatten: Gods liefde is zo groot – als je die liefde tot je laat doordringen kan er onmogelijk zoiets zijn als een hel voor wie Christus niet als zijn of haar Verlosser en God volgt. Het zou ook niet eerlijk zijn zonden van mensen eeuwig te straffen. God is almachtig en vol van liefde. Hij bereikt altijd zijn doel. En dat is: alle mensen redden.
Iets meer dan 10 jaar later zien we ook in ons land boeken over de hel en de eeuwige straf verschijnen. In 2023 verschijnt een boek van dr. A. Huijgen onder de titel: Waarom de wereld een hel nodig heeft.[3] Hij belooft daarin met een boek te komen waarin uitgebreider hierover geschreven zal worden.
In 2025 is een boek verschenen van Reinier Sonneveld onder de titel: Het einde van de hel.[4] Dit boek trekt veel aandacht. De eerste druk ervan was heel snel uitverkocht. Zijn gedachten raken zo wijdverspreid. Ze zullen ook via mensen om ons heen naar ons toekomen. In dit boek beweert hij dat uiteindelijk iedereen gered zal worden. De hel wordt bij hem iets van een soort vagevuur. Mensen die in onrecht hebben geleefd, moeten dat daar ontdekken en gezuiverd worden. Die hel zal eens helemaal leeg worden en iedereen zal door Christus uiteindelijk een lang gelukkig leven krijgen. Ik ga op een paar elementen van dit boek in om te zien of hij gelijk kan hebben.
Een eerder boek van Sonneveld
Sonneveld schreef eerder een boek onder de titel: Het vergeten evangelie[5]. In dit boek beweert hij dat Christus niet in onze plaats de schuld en de zonden gedragen heeft. Christus zou niet de straf gedragen hebben maar zo vervuld van liefde zijn geweest dat Hij daardoor de duivel overwonnen heeft. De opstanding zou daarvan dan het beslissende teken zijn. Christus is de overwinnaar en niet de drager van de straf. Hij zou niet Gods toorn tegen ons gedragen hebben. In dit boek geeft hij al aan dat dit ook betekent dat de hel niest anders dan een louteringsoord is. Dit kun je ook begrijpen als het niet nodig is om Gods toorn die op ons ligt weg te dragen. Dan wordt Jezus de Koning die ons opvoedt om betere mensen te worden. De een heeft daar dan een langere weg voor nodig dan de ander. Het zijn dingen die de harten van veel mensen in onze tijd raken. Wanneer je de boeken van Sonneveld leest, merk je dat ze je willen meenemen. Dat daarin het levensgevoel waarin je ademt trekt. Toch moet ook Sonneveld toegeven dat we in de Bijbel over Gods oordeel lezen. Is dat een oordeel dat dan ook echt voor altijd is? En zegt de Bijbel zelf al niet dat uiteindelijk alle mensen gered zullen worden. Op deze laatste twee vragen ga ik nu verder in. Er zou over het laatste boek veel meer te zeggen zijn.
Altijddurend oordeel?
Bij deze vraag heb ik nu beperkt ruimte om hierop in te gaan. Sonneveld beweert in zijn boek, en benadrukt dat ook in podcasts waarin hij spreekt, dat het woord eeuwig in de Bijbel niet de betekenis heeft dat het voor altijd zonder einde is.
Het klopt dat zowel het Hebreeuwse als Griekse woord dat met eeuwig vertaald wordt ook de betekenis kan hebben van een hele lange periode waaraan wel een einde kan komen. Dat kan, maar is lang niet altijd zo. Laten we eens naar twee woorden in het Nieuwe Testament kijken.
Die twee woorden zijn: aionios en aidios. Het eerste woord wordt veruit het meeste gebruikt. Het kan een hele lange tijd, maar ook een periode betekenen die nooit eindigt.
Een ding is duidelijk: dat de HEERE de God is die er altijd was en altijd zal zijn. Hij kent geen begin en geen einde. Hij is in die zin de eeuwige God. Zo wordt Hij ook aangeduid met het woord aionios. Ik geef daarvan twee voorbeelden:
Romeinen 16:25,26: “Hem nu Die in staat is u vast te doen staan, overeenkomstig mijn Evangelie en de prediking van Jezus Christus, overeenkomstig de openbaring van het geheimenis dat door de tijden der eeuwen heen verzwegen was, maar dat nu geopenbaard is en door de profetische Schriften onder alle heidenen bekendgemaakt is, overeenkomstig het bevel van de eeuwige (aionios RV) God, om hen tot geloofsgehoorzaamheid te brengen”.
Hebreeën 9:13,14: “Want als het bloed van stieren en bokken en de as van de jonge koe, op de verontreinigden gesprenkeld, hen heiligt tot reinheid van het vlees, hoeveel te meer zal het bloed van Christus, Die door de eeuwige (aionios RV) Geest Zichzelf smetteloos aan God geofferd heeft, uw geweten reinigen van dode werken om de levende God te dienen!”
Als Sonneveld beweert dat er geen eeuwige straf zal zijn en ieder uiteindelijk in het eeuwige leven terecht zal komen, is het heel vreemd dat de Here Jezus het eeuwige leven en de eeuwige straf naast elkaar zet. Als de twee waarin de mensen verdeeld worden als Christus het oordeel uitgesproken heeft. We lezen dat in Mattheus 25:46 zo: “En dezen zullen gaan in de eeuwige straf, maar de rechtvaardigen in het eeuwige leven.” Christus maakt duidelijk dat het leven op deze aarde beslissend is waar je voor eeuwig terechtkomt. Of in het eeuwige leven of in de eeuwige straf. Het een gaat niet over van het een in het ander. Daar is Christus zelf heel duidelijk in.
Ik noemde hierboven al dat er in het Grieks ook nog een ander woord voor eeuwig bestaat. Een woord dat heel duidelijk op eeuwigheid als voor altijd en immer wijst. Dat woord aidios wordt nu juist in verband met het oordeel gebruikt in Judas 6: “En de engelen die hun oorspronkelijke staat niet hebben bewaard, maar hun eigen woonplaats verlaten hebben, heeft Hij voor het oordeel van de grote dag met eeuwige (aidios RV) boeien in de duisternis in verzekerde bewaring gesteld.” Dit zijn boeien die niet meer losgemaakt zullen worden. Dit woord wordt ook voor de HEERE gebruikt als de eeuwige God: “Want de dingen van Hem die onzichtbaar zijn, worden sinds de schepping van de wereld uit Zijn werken gekend en doorzien, namelijk én Zijn eeuwige (aidios RV) kracht én Zijn Goddelijkheid, zodat zij niet te verontschuldigen zijn.” Romeinen 1:20
Het betoog van Sonneveld kan overtuigend overkomen. Toch blijft er niet veel van over als je gewoon leest wat de Geest ons in het Nieuwe Testament laat zien.
Alle mensen gered?
Er staat toch in de Bijbel dat alle mensen en de hele wereld gered wordt? Een van de argumenten die Sonneveld aanhaalt om te beweren dat de hel eens helemaal leeg zal zijn is dat er in de Bijbel over ‘alle mensen’ gesproken wordt als het om de verlossing door Christus gaat. Bijvoorbeeld in Romeinen 5:18,19: “Zoals dus door één overtreding de veroordeling gekomen is over alle mensen tot verdoemenis, zo komt ook door één rechtvaardigheid de genade over alle mensen tot rechtvaardiging van het leven. Want zoals door de ongehoorzaamheid van de ene mens velen als zondaars aangemerkt worden, zo zullen ook door de gehoorzaamheid van de Ene velen als rechtvaardigen aangemerkt worden.”
Wie op grond hiervan beweert dat dus alle mensen eens bij de HEERE in de hemel zijn, doet aan tekstenplukkerij. In brief aan Romeinen zelf wordt al duidelijk dat niet iedereen zalig zal worden. De mensen die alleen aan Adam verbonden zijn als zondige mensen zullen juist verloren gaan. Die liggen onder Gods oordeel. Zie bijvoorbeeld Romeinen 3:22-28. De nakomelingen van Adam die ook aan Christus als Verzoener voor hun zonden verbonden zijn, zullen allemaal als verloste mensen op de nieuwe hemel en aarde leven.
Dat daar niet alle mensen die ooit geleefd hebben hun plaats zullen vinden, lezen we ook heel duidelijk in Openbaring 22. Daar gaat het juist over het leven op de nieuwe aarde en in het nieuwe Jeruzalem. Dan lezen we daar ook: “Zalig zijn zij die Zijn geboden doen, zodat zij recht mogen hebben op de Boom des levens, en opdat zij door de poorten de stad mogen binnengaan. Maar buiten bevinden zich de honden, de tovenaars, de ontuchtplegers, de moordenaars, de afgodendienaars en ieder die de leugen liefheeft en doet. Ik, Jezus, heb Mijn engel gezonden om bij u in de gemeenten van deze dingen te getuigen. Ik ben de Wortel en het Nageslacht van David, de blinkende Morgenster.” Vs. 14-16
Nog een laatste opmerking. Dat gaat over de wereld zoals Christus daarover spreekt in Johannes 17. We lezen in de eerste verzen van dit hoofdstuk: “Dit sprak Jezus, en Hij sloeg Zijn ogen op naar de hemel en zei: Vader, het uur is gekomen, verheerlijk Uw Zoon, opdat ook Uw Zoon U verheerlijkt, zoals U Hem macht gegeven hebt over alle vlees, opdat Hij eeuwig leven geeft aan allen die U Hem gegeven hebt. En dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, de enige waarachtige God, en Jezus Christus, Die U gezonden hebt.” Vs. 1-3 Zijn de mensen die de Vader aan de Zoon gegeven heeft alle mensen? Nee, kijk maar in vers 6-8: Ik heb Uw Naam geopenbaard aan de mensen die U Mij uit de wereld gegeven hebt. Zij waren van U en U hebt hen Mij gegeven, en zij hebben Uw woord in acht genomen. Nu hebben zij erkend dat alles wat U Mij gegeven hebt, bij U vandaan komt. Want de woorden die U Mij gegeven hebt, heb Ik hun gegeven, en zij hebben ze aangenomen, en zij hebben daadwerkelijk erkend dat Ik van U uitgegaan ben, en hebben geloofd dat U Mij gezonden hebt.”
Het gaat bij de mensen die de Vader de Zoon geeft dus niet om alle mensen. Het gaat om de gelovigen. Zij ontvangen het eeuwige leven.
Conclusie
Het boek van Sonneveld sluit aan bij het levensgevoel dat we kennen. Het presenteert zich als heel deskundig en overtuigend. Toch is als je een paar dingen bekijkt al meteen duidelijk dat het geen grond vindt in de Bijbel als het Woord van God. Het komt niet voort uit deskundigheid maar uit een eigen Godsbeeld waar de Bijbel dan aan moet voldoen. Dat vinden we heel vaak in onze tijd. Kom niet onder de indruk van de schijn aan deskundigheid die in dit soort redeneringen op je afkomen. Laten we zo leven, denken en geloven dat we aan Christus als onze Verlosser, Koning en God verbonden blijven volgens Zijn eigen Woord.
[1] Rob Bell 2012 En de meeste van deze is …. Liefde Utrecht: Uitgeverij Kok
[2] Mark Galli 2012 God overwint Barneveld: Uitgeverij Vuurbaak
[3] Arnold Huijgen 2023 Waarom de wereld een hel nodig heeft Utrecht: Kokboekencentrm
[4] Reinier Sonneveld 2025 Het einde van de hel Utrecht: Boekencentrum
[5] Reinier Sonneveld 2018 Het vergeten evangelie Amsterdam: Buijten&Schipperheijn